вторник, 7 декабря 2021 г.

“Үйэлэргэ умнуллубат үтүө аат” күрэх түмүгэ

Сахалартан бастакы Советскай Союз Геройа Ф.К. Попов төрөөбүтэ 100 сылыгар аналлаах “Үйэлэргэ умнуллубат үтүө аат” күрэх кыайыылаахтара:

А.Г. уонна Н.К. Чирээйэптэр ааттарынан Дьокуускай куорат национальнай гимназиятын информационнай киинэ, сахалартан бастакы Советскай Союз Геройа Федор Кузьмич Попов төрөөбүтэ 100 сылыгар аналлаах куйаар ситиминэн, Өрөспүүбүлүкэтээҕи “Үйэлэргэ умнуллубат үтүө аат” күрэҕи ыытта.

Күрэх 4 көрүҥүнэн ыытылынна:

1.    “Эн, Герой, мэлдьитин тыыннааххын...” – Федор Попов туһунан хоһоон ааҕыы.

Алын сүһүөх кылаастарга

Биирдиилээн ааҕыы

I миэстэ – Лукин Т., А.Г. уонна Н.Г. Чирээйэптэр ааттарынан Дьокуускай куорат национальнай гимназия 1 «А» кылааһын үөрэнээччитэ, салайааччы Алексеева Е.Ж.

II миэстэ – Жиркова А., "Айыы кыһата" национальнай гимназия 3 "д" кылааһын үөрэнээччитэ, салайааччы Иванова С.С.; Тимофеева М., "Айыы кыһата" национальнай гимназия 3 "д" кылааһын үөрэнээччитэ, салайааччы Иванова С.С.

III миэстэ – Былков А., Саха политехническай лицей 2 "а" кылааһын үөрэнээччитэ, салайааччы Изольда Николаевна; Сыроватская А., Дьокуускай №31 оскуолатын 3 "а" кылааһын үөрэнээччитэ, салайааччы Андреева З.Е.; Васильев В., А.Г. уонна Н.Г. Чирээйэптэр ааттарынан Дьокуускай куорат национальнай гимназия 1 «А» кылааһын үөрэнээччитэ

Бөлөҕүнэн ааҕыы

I миэстэ – 4 «В»кылаас уоланнара, Дьокуускай, Саха политехническэй лицей. Салайааччы Изольда Николаевна

II миэстэ – 4 «Д»кылаас уоланнара, Дьокуускай, Саха политехническэй лицей. Салайааччы Изольда Николаевна

Орто сүһүөх кылаастарга

Биирдиилээн ааҕыы

I миэстэ – Скрябина А., Дьокуускай куорат №31 оскуолатын 6 «А» кылааһын үөрэнээччитэ. Салайааччы Е.П. Гуляева

II миэстэ – Попов А., Мэҥэ-Хаҥалас, Төхтүр ДШИ, салайааччы Е. Вензель; Тарабукин М., Мэҥэ-Хаҥалас, Төхтүр ДШИ, салайааччы Е. Вензель

III миэстэ – Докторов С., А.Г. уонна Н.Г. Чирээйэптэр ааттарынан Дьокуускай куорат национальнай гимназия 5 «В» кылааһын үөрэнээччитэ

Бөлөҕүнэн ааҕыы

I миэстэ – Композиция “Мэҥэлэр киэн туттуулара” Мэҥэ Хаҥалас, Төхтүр ДШИ, 7-8 кылаас уоланнара.

2.    Туойуоҕуҥ геройу!.. – Федор Поповка анаммыт ырыаны толоруу.

 Алын сүһүөх кылаастарга

I миэстэ – Эверстов К., Семёнов П., Дьокуускай куорат №31 оскуолатын 3 «А» кылааһын үөрэнээччилэрэ. Музыкальнай салайааччы Пудова Е.А., кылаас салайааччы Андреева З.Е.

II миэстэ - "Айыы Кыһата" национальнай гимназия 3 "Д" кылааһа, салайааччы Иванова С.С.

Орто сүһүөх кылаастарга

I миэстэ – Попов Г., Дьокуускай, Саха политехническэй лицей 7«Б» кылааһын үөрэнээччитэ

II миэстэ – Дьокуускай №29 оскуола 5 "В" кылааһын үөрэнээччилэрэ, салайааччы Семенова А.Е.

3.    Федор Попов олоҕун туһунан презентация оҥоруу (PowerPoint программа)

Алын сүһүөх кылаастарга

I миэстэ – Жиркова А., Айыы Кыһата национальнай гимназия 3 “Д”кылааһын үөрэнээччитэ. Салайааччы Иванова С.С.

II миэстэ – Аммосов И., Саха политехническай лицей 3 "а" кылааһын үөрэнээччитэ

III миэстэ – Васильев Т., Саха политехническай лицей 3 "а" кылааһын үөрэнээччитэ

Орто сүһүөх кылаастарга

I миэстэ – Решетников Нь., А.Г. уонна Н.Г. Чирээйэптэр ааттарынан Дьокуускай куорат национальнай гимназия 6 «А» кылааһын үөрэнээччитэ

II миэстэ – Лебедев Э., Саха политехническай лицей 9 "б" кылааһын үөрэнээччитэ 

4.    Федор Попов олоҕун түгэннэриттэн оҥоһук

Алын сүһүөх кылаастарга

I миэстэ – Дмитриева С., “Айыы кыһата” национальнай гимназия 2 “А” кылааһын үөрэнээччитэ

Орто сүһүөх кылаастарга

I миэстэ – Тарабукин А., дьиэ кэргэнинээн, Дьокуускай, №17 оскуола 5 “Г”кылааһын үөрэнээччитэ "Хотуурун - бинтиэпкэҕэ солбуйан..." оҥоһуктара.


Күрэх бары кыттыылаахтара туоһу сурук, кыайыылаахтар “Кылаан чычаал” бэлиэ туттулар. Кыайыылаахтар бастыҥ толоруулара гимназия ИЦМ сайтыгар: https://icmygng.blogspot.com/p/blog-page_77.html көрүөххүтүн сөп.

Советскай Союз Геройун үрдүк аатын сүкпүт Федор Кузьмич Попов албан аата, ырыа буолан ылланан, хоһоон буолан хоһуллан  үйэлэртэн үйэҕэ, көлүөнэттэн көлүөнэҕэ, ааттана туруохтун!


четверг, 25 ноября 2021 г.

Өрөспүүбүлүкэтээҕи чабырҕах күрэҕин түмүгэ

А.Г. уонна Н.К. Чирээйэптэр ааттарынан Дьокуускай куорат национальнай гимназията ОЛОҤХО күнүн көрсө Саха Республикатын суверенитетын түстэспит, чаҕылхай общественнай үлэһит, филологическай наука кандидата, чабырҕаҕы чинчийбит ВАСИЛИЙ АНДРЕЕВИЧ НОГОВИЦЫН - ДЬААҤЫ УОЛА төрөөбүтэ 60 сылыгар аналлаах куйаар ситиминэн Өрөспүүбүлүкэтээҕи чабырҕах күөн күрэҕин ыытта. Өрөспүүбүлүкэ араас муннуктарыттан 58 өбүгэ үгэһин чабырҕаҕы таптааччылар: ыраах Дьааҥыттан, Өлүөхүмэттэн, Томпоттон, Тааттаттан, Уус-Алдантан, Чурапчыттан, Сунтаартан, Ньурбаттан, Мэҥэ-Хаҥаластан, Ленскэйтэн, Хаҥаластан, Кэбээйиттэн, Алдантан, Муоматтан, Өлөөнтөн, Бүлүүттэн, Үөһээ Бүлүүттэн, Горнайтан, Амматтан, Дьокуускай куораттан көхтөөх кыттыыны ыллылар.

Дьүүллүүр сүбэ быһаарытынан кыайыылаахтарынан буоллулар:

Уһуйаан. Биирдиилээн кыттааччыларга кыайыылаахтар:

1 миэстэ – Нартахова Сахайаана – 5 саастаах,  Өлүөхүмэ улууһа, Абаҕа бөһүөлэгэ “Кырачаан” уһуйаан (салайааччы Нартахова Светлана Афанасьевна)

1 миэстэ - Андросова Аня, 6 саастаах, Дьааҥы улууһа, Дулҕалаах, "Кэнчээри" уһуйаан (салайааччылар Сыромятникова Лидия Васильевна, Васильева Марина Николаевна)

2 миэстэ – Аргунова Настя – 6 саастаах, Таатта улууһа, Ытык –Күөл нэһилиэгэ “Сулусчаан” уһуйаан.

3 миэстэ - Винокурова Валерия, Дьокуускай куорат МБДОУ ЦРР-Д/с №89 Парус", салайааччы Сизых Антонина Федоровна 

Уһуйаан. Бөлөҕүнэн кыттааччыларга кыайыылаахтар:

1 миэстэ – МБДОУ “Ымыы” оҕо сайдар киинэ Чурапчы улууһа, Мындаҕаайы нэһилиэгэ, “Чугдаарар чуораанчыктар” бөлөх (Салайааччы Павлова Т.И.)

2 миэстэ – “Кустук” улахан бөлөх уһуйаан, Ленскэй оройуонун Бэчинчэ нэһилиэгэ

3 миэстэ – МБДОУ “Кэскил” №24 Хаҥалас улууһа, Тиит-Эбэ

Алын сүһүөх. Бөлөҕүнэн кыттааччыларга кыайыылаахтар:

1 миэстэ – Сунтаар улууһа, Элгээйи орто оскуолата, 3кылаас (салайааччы Чэрина Анна Егоровна)

2 миэстэ – “Күн кыырпахтара” фольклорнай бөлөх. Томпо оройуона, Байаҕантай нэһилиэгэ. (салайааччы Николаева Алевтина Александровна)

3 миэстэ – Кэбээйи улууһа, Кэбээйи орто оскуолата, 4 “а” кылаас (салайааччылар: Павлова Мария Егоровна, Шапошникова Матрена Григорьевна)

Алын сүһүөх. Биирдиилээн кыттааччыларга кыайыылаахтар:

1 миэстэ – Спиридонова Арианна 7саастаах. Чурапчы Болтоҥо орто оскуолата, с.Харбала –II

2 миэстэ – Иванова Александрина 4 кылаас, Ньурба улууһа, Антоновка орто оскуолата

3 миэстэ - Конова Вика, 4 "б" кылаас, Кэбээйи орто оскуолата

 Орто сүһүөх кылаас үөрэнээччилэригэр кыттааччыларга кыайыылаахтар:

1 миэстэ – Егорова Айкуо 6 “б” кылаас, Үөһээ-Бүлүү улууһа, И.Барахов аатынан №1 орто оскуола.

2 миэстэ – Терехова Диана 5 “б” кылаас Кэбээйи улууһа, Кэбээйи орто оскуолата.

3 миэстэ – Борисова Радмира, 6 кылаас, Алдан, Кутана

Орто сүһүөх кылаас үөрэнээччилэригэр бөлөҕүнэн кыттааччыларга кыайыылаахтар:

1 миэстэ – Бурнашева Дарина, Бурнашева Ангелина – Уус Алдан улууһа, Мүрү орто оскуолата.

2 миэстэ – И.Н. Гуляев аатынан Туора Күөл орто оскуолата, Таатта улууһа. “Отуой-ботуой кыргыттар” бөлөх, 5 кылаас.

3 миэстэ – Виктор, Виталий Дьячковскайдар 5 “г”, 6 “г” кылаас, Дьокуускай куорат, “Сэргэлээх” ЯГНГ филиала (салайааччы Аржакова А.И.)

3 миэстэ - А.Г. уонна Н.К. Чирээйэптэр ааттарынан 5 "б" кылаас бөлөҕө (салайааччы Анисимова Г.С.)

Улахан дьоҥҥо бөлөҕүнэн кыттааччыларга кыайыылаахтар:

1 миэстэ – “Утум” бөлөх, Чурапчы улууһа, Болтоҥо нэһилиэгэ (салайааччы Максимова Александра Семеновна)

2 миэстэ – Николаева Айталина Константиновна, Николаева Альмира Арсеновна, Старкова Валерия Васильевна, Муома улууһа, Кулун Өлбүт нэһилиэгэ.

Улахан дьоҥҥо биирдиилээн кыттааччыларга кыайыылаахтар:

1 миэстэ – Максимова Александра Чурапчы улууһа, Болтоҥо нэһилиэгэ.

2 миэстэ – Быгынанов Айаал – студент ГБПОУ РС(Я) ЯККиИ имени А.Д.Макаровой.

3 миэстэ – Любовь Монгуш. Чурапчы улууһа, Кытаанах нэһилиэгэ.

“Бастыҥ чабырҕахсыттар түһүлгэлэрин тэрийээччи” Добун суругунан бэлиэтэнэллэр:

·        Кэбээйи орто оскуолата
·        Дьааҥы улууһа, Дулҕалаах орто оскуолата
·        Чурапчы улууһа, Болтоҥо орто оскуолата

Бары кыайыылаахтарга, кыттыбыттарга, чабырҕаҕы сэргээччилэргэ, тарҕатааччыларга барҕа махталбытын тиэрдэбит!


воскресенье, 14 ноября 2021 г.

Саха литературатын төрүттээччилэртэн биирдэстэрэ Анемподист Иванович Софронов төрөөбүтэ 135 сыла.

 Анемподист Иванович Софронов 1886 с. сэтинньи 14 күнүгэр Таатта улууһугар төрөөбүтэ. Кини драматург, поэт уонна прозаик быһыытынан биллэр. Бастакы хоһооно "Төрөөбүт дойду" 1912 с. бэчээттэммитэ. Бастын драмата "Дьаданы Дьаакып" 1914 с. суруллубута. Сэбиэскэй кэмнэ суруллубуттартан "Бүдүрүйбүт көммөт" драма уһулуччу турар.
Поэзия5а лирическэй сүүрээни маннай киллэрбитэ. Сорох хоһоонноро норуот ырыатыгар кубулуйан күн бүгүннэ диэри ылланаллар. Хоһоонноруттан "А5абар сурук" уһулуччу күүстээх айымньы.
Суруйааччы кыраны харана сэбиэскэй бюрократия сана үөскүүр кэмин таба көрөн, ону саралаан, "Сотору да көстөр сордообут" кэпсээни суруйбута. Атын кэпсээннэрэ "Куоратчыт", "Атыны булаары оло5ун алдьаппыт" — саха прозатын биир бастын айымньылара.
Саха театрын маннайгы директора. ССРС суруйааччыларын союһун чилиэнигэр кандидат. Сымыйа буруйдааһынна түбэһэн, Архангельскай уобаласка көскө ыытылла сылдьыбыта.


 

четверг, 11 ноября 2021 г.

200 лет со дня рождения гениального русского писателя Федора Михайловича Достоевского

 


200 лет со дня рождения гениального русского писателя Федора Михайловича Достоевского (1821-1881).
Творчество Достоевского принадлежит к вершинным явлениям духовной культуры человечества. Толстой и Достоевский, по словам Горького, потрясли весь мир и обратили на Россию изумленное внимание всей Европы.
Художественный мир Достоевского трагичен, на первый взгляд даже мрачен. Но, изображая беспредельные физические и душевные страдания на Земле, «пропитанной срезами от коры до центра», Достоевский искал пути преодоления зла, считал, что такая борьба в силах человеческих. Именно поэтому у Достоевского не может быть ни равнодушных, ни пассивных читателей. Все они оказываются властно вовлеченными в тот круг «роковых» проблем, жгучая актуальность которых со времен Ф.М. Достоевского стала еще острее и очевиднее.

Его прозвали настоящим «психологом пера», исследователем человеческого сердца за то, что он сопереживал всем своим героям.


понедельник, 8 ноября 2021 г.

Советскай Союз Геройа Ф.К. Попов төрөөбүтэ 100 сылыгар аналлаах күрэх балаһыанньата

А.Г. уонна Н.К. Чирээйэптэр ааттарынан 
Дьокуускай куорат национальнай гимназията
Информационнай киин-медиатека

Сахалартан бастакы Советскай Союз Геройа Ф.К. Попов 
төрөөбүтэ 100 сылыгар аналлаах “Үйэлэргэ умнуллубат үтүө аат” 
күрэх балаһыанньата
Бу олох, бу кыайыы баалыгар, 
Эн, герой, мэлдьитин тыыннааххын...
К. Уурастыырап.
Сыала –соруга:
- Ийэ дойду көҥүлүн иһин хорсун быһыыны көрдөрбүт сахалартан бастакы Советскай СоюзГеройа Федор Кузьмич Попов үтүө аатын үйэтитии;
- буолан ааспыт историческай түгэннэри үөрэтии;
- төрөөбүт дойдуга бэриниилээх буолууга иитии;
- дьону кытта алтыһыыга, түмсүүлээх буоларга уһуйуу;  
- уус уран айымньыны ааҕыыга умсугутуу;
- үөрэнээччи айар дьоҕурун сайыннарыы.
Күрэх көрүҥнэрэ:
1. Эн, Герой, мэлдьитин тыыннааххын... 
Ирдэбилэ: Федор Попов туһунан хоһоон ааҕыы. Биирдиилээн эбэтэр бөлөҕүнэн Федор Поповка анаммыт хоһоону өйтөн дорҕоонноохтук, уустаан-ураннаан аахпыттарын видеоҕа устан ыыталлар. 
2. Туойуоҕуҥ геройу!..
Ирдэбилэ: Федор Поповка анаммыт ырыаны толоруу. (Ырыа доҕуһуола, толорооччу ахсаана хааччахтаммат) Ырыа толоруутун видеоҕа устан ыытаҕыт. 
3. Федор Попов олоҕун туһунан презентация оҥоруу (PowerPoint программа) 
4. Федор Попов олоҕун түгэннэриттэн оҥоһук (Кылааһынан, дьиэ кэргэнинэн, биирдиилээн кыттыахтарын син, матырыйаала көҥүл)
Кыттааччылар: Дьокуускай куорат сахалыы тыллаах оскуолаларын 1-10 кылаастарын үөрэнээччилэрэ
 Сыанабыл: үлэ 1-4 кылаас, 5-7 кылаас, 8-10 кылаас бөлөхтөрүнэн тус-туһунан сыаналанар. Бары кыттыылаахтарга электроннай туоһу сурук, кыайыылаахтарга – лауреат, дипломан,  анал аат  иҥэриллэн ыытыллар.
Ирдэбилэ: 
Хас биирдии үлэҕэ кыттааччы аата, араспаанньата, оскуолата, кылааһа суруллубут буолуохтаах;
видео уһуна 5 мүнүүтэттэн ордуо суохтаах; 
оҥоһуктары араастаан: хаартыскаҕа эбэтэр видеоҕа түһэрэн, сэтинньи 30 күнүгэр дылы icmygng01@mail.ru аадырыска ыытаҕыт эбэтэр гимназия библиотекатыгар тиксэрэҕит. 
Кыайыылаахтар ааттара, бастыҥ үлэлэр ИЦМ сайтыгар: https://icmygng.blogspot.com, Инстаграмм  @icm_ygng сирэйгэ тахсыахтара





суббота, 16 октября 2021 г.

Саха сиригэр Ийэ күнэ

 

Саха Республикатын Президенын укааhынан 1993 сылтан алтынньы үhүс өрөбүл күнүгэр Саха сиригэр Ийэ күнэ бэлиэтэнэр

Күн ийэ барахсан баар буолан,

Күөх сирэм күргүөмнээн суугунуур.

Алгыстаах аал уоппут оттуллан,

Арчылыыр сылааһа угуттуур.

Айхаллаан күн күбэй ийэни –

Амарах сүрэхтээх киһини...

Национальнай библиотека ийэҕэ аналлаах талыллыбыт айымньылары ааҕарга сүбэлиир.


понедельник, 11 октября 2021 г.

Международный день девочек

 

11 октября отмечается Международный день девочек (International Day of the Girl Child), который был провозглашен Генеральной Ассамблеей ООН в декабре 2011 года в знак признания прав девочек и призывающий сосредоточить внимание на необходимости решения проблем, с которыми сталкиваются девочки во всем мире, и поощрять расширение прав и возможностей девочек, а также осуществление их прав.

Национальная библиотека РС (Я) представляет подборку книг, где главные герои - девочки. Девочки - такие разные: от маленьких малышек до современных подростков,  героев произведений, все они мечтательные принцессы, маленькие и большие, веселые и грустные - всем им есть место в сердцах читателей. 

  • Большой подарок для девочки: красота и уют своими руками! [для старшего дошкольного и младшего школьного возраста]. https://school.e.nlrs.ru/open/52430 
  • Андерсен, Ханс Кристиан. Девочка со спичками: [сказка : для младшего школьного возраста]. https://kids.e.nlrs.ru/open/14409
  • Алаас, Кэтириис. Формирование основ традиционного семейного воспитания девочек: (на примере Респ. Саха ( Якутия). https://school.e.nlrs.ru/open/4084
  • Винокурова, Надежда Алексеевна. Формирование интереса к физической культуре у девочек средствами этнопедагогики : (на примере арктических школ РС (Я). https://school.e.nlrs.ru/open/3604
  • Гуляева, Елизавета Петровна. Саха кыыһа - саҥа үйэҕэ. https://school.e.nlrs.ru/open/47830  
  • Сказки для дочки и сыночка. https://kids.e.nlrs.ru/open/30788
  • Федотова, Мария Прокопьевна. Эбдэки кыргыттара: [кыра саастаах оскуола оҕолоругар остуоруйалар] https://kids.e.nlrs.ru/open/14463
  • Мигалкин, Иван Васильевич. Сардааналаах кыысчаан: (кэпсээннэр, остуоруйалар). https://school.e.nlrs.ru/open/14889
  • Якутскай, Николай. Сир кыыһа. https://school.e.nlrs.ru/open/14352
  • Самостоятельная регистрация на сайте Национальной библиотеки РС (Я): https://e.nlrs.ru/register  

Книгу с закрытым замочком нужно запросить во временный доступ.

Она будет  доступна на 14 дней с правом продления на 3 дня в личном кабинете во вкладке «Мои заказы».                                 

вторник, 14 сентября 2021 г.

САХА ӨРӨСПҮҮБҮЛҮКЭТИН СУДААРЫСТЫБАННАҺЫН КҮНЭ

 

 САХА ӨРӨСПҮҮБҮЛҮКЭТИН СУДААРЫСТЫБАННАҺЫН КҮНЭ!

1990 с. балаҕан ыйын 27 күнүгэр Саха АССР уон иккис ыҥырыылаах Үрдүкү Сэбиэтэ Саха Өрөспүүбүлүкэтин судаарыстыбаннай суверенитетын туһунан Декларацияны ылыммыта. Бу дьоһун докумуон Саха сирин Арассыыйа Федерациятын састаабыгар судаарыстыба быһыытынан биллэрбитэ, Саха Өрөспүүбүлүкэтин саҥа Конституциятын (Төрүт Сокуонун) оҥорууга төрүөт буолбута. Итинэн өрөспүүбүлүкэ бэйэтин социальнай-экономическай сайдыытын, нэһилиэнньэ олоҕун-дьаһаҕын тупсарыыга тугу ордук чорботорун, ханнык хайысхалары сүрүн оҥосторун бэйэтэ быһаарынар кыахтаммыта. Ыһыллыы-тоҕуллуу саамай уустук кэмигэр бу Декларация уонна саҥа Төрүт Сокуон норуоту биир санааҕа түмпүттэрэ. Саха Өрөспүүбүлүкэтэ чуолаан Декларацияҕа тирэҕирэн итиэннэ Бэрэсидьиэн Михаил Николаев муударай салайыытынан сөптөөхтүк дьаһаммыта уонна атын өрөспүүбүлүкэлэри сэргэ саҥа Арассыыйа тэҥ бырааптаах субъегын быһыытынан Федеративнай дуогабарга илии баттаспыта.

Саха өрөспүүбүлүкэтэ тэриллибитэ 100 сылыгар анаан, Саха өрөспүүбүлүкэтин күнүн көрсө «ТУПСА, САЙДА ТУР, САХАМ СИРЭ!» айар үлэ балаһыанньата

понедельник, 13 сентября 2021 г.

Дмитрий Кононович Сивцев - Суорун Омоллоон төрөөбүтэ 115 сыла

 

Дмитрий Кононович Сивцев -

 Суорун Омоллоон төрөөбүтэ 115 сыла

Дмитрий Кононович Сивцев – Суорун Омоллоон – норуодунай суруйааччы, РСФСР, САССР искусствотын үтүѳлээх үлэһитэ, П.А.Ойуунускай уонна А.Е.Кулаковскай аатынан Государственнай бириэмийэлэр лауреаттара, СР Бочуоттаах олохтооҕо.

1906 с. балаҕан ыйын 14 күнүгэр Таатта улууһугар төрөөбүтэ.Айар үлэтин "Хагдарыйбат ньургуһун" хоһоонунан 1926 с. саҕалаабыта. Маҥнайгы кэпсээнэ «Өлүөнэ өрүс», драмата «Күөх Көппө» эмиэ ити сыл суруллубуттара.«Сордоох суха», «Аанчык», о. д. а. кэпсээннэрэ — классическай айымньылар.Саха драматургиятыгар сүрүн үтүөтэ-өҥөтө «Күкүр Уус», «Айаал», «Сайсары», «Күн күөрэйиэн иннинэ» драмалара. Бу айымньыларга саха үгүс көлүөнэ артыыстара иитиллэн тахсыбыттара. Суорун Омоллоон сахалыы опера, балет сайдалларыгар олук уктээбитэ. Ол курдук кини — саха бастакы «Ньургун Боотур» оператын уонна «Сир симэҕэ» балетын либреттоларын ааптара. Итини таhынан, «Лоокуут уонна Ньургуhун», «Кыhыл Ойуун», «Умуллубат төлөн» опералар, «Хотойдор хоту көтөллөр», «Күн-Куо», «Дьол тааhа» балеттар либреттоларын суруйар. Кини драматург, прозаик уонна поэт быһыытынан биллэр. Оҕо суруйааччытын быһыытынан «Чөөчө» уонна «Чүөчээски» курдук киэҥник биһирэммит кэпсээнинэн айымньылардаах. Саха остуоруйаларын, фольклорун оҕолорго тиэрдээччи, бэртээхэй учебниктары айан, ыччаты иитиһээччи. Чөркөөхтөөҕү политсыылка түмэлин тэрийбитэ. Саха Сирэ нуучча государствотыгар холбоспут кэмин көрдөрөр «Доҕордоһуу» түмэлин уонна Ытык Күөлгэ Хадаайытааҕы түмэли туттарбыта.




пятница, 21 мая 2021 г.

115 лет со дня рождения Николая Ивановича Спиридонова – Тэки Одулока

22 мая исполняется 115 лет со дня рождения Николая Ивановича Спиридонова –  Тэки Одулока (1906-1938)

22 мая исполняется 115 лет со дня рождения Николая Ивановича Спиридонова – Тэки Одулока (1906-1938), общественного деятеля, основоположника юкагирской литературы, учёного-североведа, первого кандидата наук из представителей малочисленных народов Крайнего Севера. Тэки Одулок стал первым северянином, чьи произведения стали известны зарубежному издателю.

📚Национальная библиотека РС (Я) предлагает вам ознакомиться с тематической подборкой «Спиридонов Николай Иванович - Тэки Одулок» https://e.nlrs.ru/collections/2160

Данная подборка включает произведения Тэки Одулока, литературу о жизни и творчестве писателя, переводы произведений, публикации в периодической печати и научные труды.

📘Тэки Одулок. Жизнь Имтеургина старшего https://school.e.nlrs.ru/open/352

📘Тэки Одулок. Улахан Имтеургин олоҕо https://school.e.nlrs.ru/open/339

📘В помощь учителю юкагирского языка и культуры: учебное пособие https://school.e.nlrs.ru/open/10580

📘Хотугу норуоттар культуралара. 3 чааһа. 9-11 кылааска ааҕар кинигэ https://school.e.nlrs.ru/open/3420

📘Тэки Одулок. На Крайнем Севере https://school.e.nlrs.ru/open/359

📘Тэки Одулок. Одулы (юкагиры) Колымского округа https://school.e.nlrs.ru/open/313

📘Николай Иванович Спиридонов - Тэки Одулок. Писатель. Ученый. Общественный деятель: библиогр. указатель https://school.e.nlrs.ru/open/2665

📘Тэки Одулок Юкагирско-русский словарь; Эвенско-русский словарь https://school.e.nlrs.ru/open/6526

🖥️🖥️ Самостоятельная регистрация на сайте Национальной библиотеки РС (Я): https://e.nlrs.ru/register   

🔒Книгу с закрытым замочком нужно запросить во временный доступ.

🔓Она будет  доступна на 14 дней с правом продления на 3 дня в личном кабинете во вкладке «Мои заказы».                                

👩🏻‍💻Консультации по услугам библиотеки вы можете получить с 9 до 17 ч. на сайте в режиме чата https://nlrs.ru  

☎☎по номеру горячей линии: 8 (4112) 45-58-55, +79248601034


вторник, 27 апреля 2021 г.

Саха Өрөспүүбүлүкэтин күнэ

 Саха Өрөспүүбүлүкэтин күнүнэн!

Муус устар 27 – саха олоҕор чахчы да быһаарыылаах уонна суолталаах күн буолар. 1922 сыллаахха муус устар 22 күнүгэр-Саха Автономнай Советскай Социалистическай республиката төрүттэммитэ, сурукка докумуоңңа киирбитэ. 1990 сыллаахха суверенитет туһунан декларацияны ыламмыт, сувереннай республикабыт хаттаан саңа Конституцияламмыта. Онон муус устар 27 күнэ –Саха Республикатын күнэ. Ол кэмтэн ыла саха олоҕор уларыйыы киирбитэ. 
Государственность – норуот саамай сайдыыта. Нууччалар кэлэ иликтэринэ государственность диэн суоҕа сахалар туох да бырааптара суох этэ. Биһигини «инородецтар», «бырадьааҕылар» диэн ааттыыллар этэ Октябрьскай революция кыайбытын кэннэ 1917 с. Советскай былаас көмөтүнэн Россия уонна Саха сирин дьоно бары тэң бырааптаммыттара. Манна Саха сирэ автономнай Республика диэн билиммиттэрэ.
Саха сирэ автономнай республика буоларыгар улахан акылааты уурбуттара Саха сирин чулуу уолаттара, үөрэхтээхтэрэ Республика бастакы «посола» - Бастайааннай бэрэстэбиитэлэ Максим Кирович Аммосов, Саха АССР правительствотын - Совнарком бастакы председателэ, суруйааччы П.А. Слепцов - Платон Ойуунускай уонна Исидор Барахов о. д.а.
Саха сирэ статус ылынан Российскай федерация иһинэн государство буолар. Ол иһин биһиэхэ Ил Дархан, Правительство, Ил Түмэн диэн баар. Уонна өссө атын атрибуттар бааллар - Конституция РС (Я) (основной закон буолар). Конституция буоламмыт биһиги сахалыы гимнээхпит, гербэлээхпит, былаахтаахпыт. Государственнай былаах 4 өҥнөөх: халлаан күөх – көҥүл буолууну, эрэли көрдөрөр, маҥан полоска – тыйыс айылҕалааҕын көрдөрөр, от күөх өҥ – кылгас күөх сайыны, доҕордоһууну бэлиэтиир, кыһыл – күүстээх буолууну, төрөөбүт дойдуга эрэллээх буолууну, сайдыыны көрдөрөр. Маҥан төгүрүк – үрүҥ күнү көрдөрөр. Гербэҕэ былыргы аттаах киһи ойууланар. Былыр Лена очуос таастарыгар уруһуйдаан хаалларбыттар. Үөһээ сэттэ алмаас таастар сэттэ омугу көрдөрөр (нууччалар, сахалар, эбээннэр, эбэҥкилэр, долганнар, юкагирдар, чукчалар).
Саха сирэ урут наар сүөһү, сылгы, таба иитиитинэн, балыктааһынынан, булдунан эрэ дьарыктаммыта. Онтон Саха сирэ автономнай Республика буолбутун кэннэ көмүһү, алмааһы, уголь, энергетика промышленноһынан сайдыбыта.. 
1990 сылтан үөрэхтээһин, искусство, литература эйгэтэ күүскэ сайынна.1990 сылтан өрө көтөҕүүлээх кэмнэр үүммүттэрэ. Бастакы президеммит Михаил Ефимович Николаев республика туһугар элбэҕи ситиспитэ. Россия президенэ Борис Ельцин суверенитеты төһө баҕарар ылының диэбитигэр, алмааска, үөрэҕириигэ, атын да хайысхаҕа үгүһү ситиспиппит. Холобур,медицинскэй киин тэриллибитэ, улуустар ааттара сахатыйбыттара, оройуон оннугар улуус диир буолбуппут, оҕолору, ыччаттары соҕуруу үөрэххэ ыытыы тэриллибитэ. Оскуолаларбыт араас хайысханы тутуспуттара - бу суверенитеппыт салгыыта.
Республикабыт барҕара сайдарын туһугар бука бары түмсүүлээхтик, таһаарыылаахтык үөрэниэҕиҥ, үлэлиэҕиҥ! Бука барыгытын саха норуотун өрөгөйдөөх күнүнэн эҕэрдэлиибит!


понедельник, 26 апреля 2021 г.

БиблиоКүн - 2021

 БиблиоКүн - 2021

Гимназиябытыгар иитэр үлэ уонна информационнай киин көҕүлээһининэн, сылын аайы ыытыллар “БиблиоКүн” республикабыт күнүн көрсө уонна Аан дойду кинигэтин күнүгэр анаан ыытылынна.

 “БиблиоКүн” чэрчитинэн, «21 сирэй» дорҕоонноох ааҕыы, «Тэттик бэйэ кинигэтэ» айар үлэ, «Чөл турук – чөл өй-санаа» хоһоон ааҕыы, “Биһиги таптыыр геройдарбыт» виртуальнай фотовыставка күрэхтэрэ буолан аастылар. «21 сирэй» түһүмэххэ үөрэнээччилэр ыйыллыбыт суруйааччылар айымньыларын булан, дорҕоонноохтук, уустаан-ураннаан сахалыы, нууччалыы, английскайдыы ааҕан иһитиннэрдилэр. Түмүккэ 2-ис кылаастарга – Потапова А.,  3-үс кылаастарга – Павлов Т., 4-үс кылаастарга – Блахиров Р., 5-ис кылаастарга – Заболоцкий С., 6-ыс кылаастарга – Назарова С., 7-ис кылаастарга – Иванова-Ылахова К., 8-ыс кылаастарга – Петров М., 9-ус кылаастарга – Боярский Д. кыайыылаахтарынан буоллулар.

Россияҕа «Наука» сылыгар анаммыт «Тэттик бэйэ кинигэтин оҥоруу» күрэххэ үөрэнээччи төрөппүтүн кытта айбыт, чинчийэн, кэтээн көрбүт опыттарын хайдах толкуйдаабыттарынан сиэдэрэйдик киэргэтэн оҥордулар. Бу түһүмэххэ Игнатьев К. 3 кылаас үөрэнээччитэ төрөппүттэрин кытта “Күн систиэмэтэ” диэн кинигэтинэн кыайыылаах аатын сүктүлэр.

«Чөл турук – чөл өй-санаа» хоһоон күрэххэ спорду өрө тутан, дьаныардаахтык дьарыктанар 4 кылаас үөрэнээччитэ Семенов Д. буолла.

«Биһиги таптыыр геройдарбыт” витуальнай фотовыставка айар үлэ күрэҕэр үөрэнээччилэр сөбүлээн аахпыт айымньыларын геройугар майгыннаан, хаартыскаҕа түһэн ыыттылар. Дьүүллүүр сүбэ Былатыан Ойуунускай «Оҕо куйуурдуу турара» айымньытыттан 4 кылаас үөрэнээччитин Шишигина А. үлэтин кыайыылааҕынан быһаарда.

“БиблиоКүн” тэрээһинигэр көхтөөх кыттыыны ылбыт үөрэнээччилэрбитигэр, төрөппүттэрбитигэр, кылаас салайааччыларыгар, бирииһинэн көмөлөспүт "Русская община" председателигэр А.Г. Подголовка истиҥ махталбытын тиэрдэбит.

«Тэттик бэйэ кинигэтин оҥоруу» 

  
"21 сирэй" дорҕоонноох ааҕыы күрэх түгэннэриттэн...
   

    
  

"Биһиги таптыыр геройдарбыт"
 
«Чөл турук – чөл өй-санаа» хоһоон күрэх кыайыылаҕа