115 лет со дня рождения Николая Ивановича Спиридонова – Тэки Одулока

22 мая исполняется 115 лет со дня рождения Николая Ивановича Спиридонова –  Тэки Одулока (1906-1938)

22 мая исполняется 115 лет со дня рождения Николая Ивановича Спиридонова – Тэки Одулока (1906-1938), общественного деятеля, основоположника юкагирской литературы, учёного-североведа, первого кандидата наук из представителей малочисленных народов Крайнего Севера. Тэки Одулок стал первым северянином, чьи произведения стали известны зарубежному издателю.

📚Национальная библиотека РС (Я) предлагает вам ознакомиться с тематической подборкой «Спиридонов Николай Иванович - Тэки Одулок» https://e.nlrs.ru/collections/2160

Данная подборка включает произведения Тэки Одулока, литературу о жизни и творчестве писателя, переводы произведений, публикации в периодической печати и научные труды.

📘Тэки Одулок. Жизнь Имтеургина старшего https://school.e.nlrs.ru/open/352

📘Тэки Одулок. Улахан Имтеургин олоҕо https://school.e.nlrs.ru/open/339

📘В помощь учителю юкагирского языка и культуры: учебное пособие https://school.e.nlrs.ru/open/10580

📘Хотугу норуоттар культуралара. 3 чааһа. 9-11 кылааска ааҕар кинигэ https://school.e.nlrs.ru/open/3420

📘Тэки Одулок. На Крайнем Севере https://school.e.nlrs.ru/open/359

📘Тэки Одулок. Одулы (юкагиры) Колымского округа https://school.e.nlrs.ru/open/313

📘Николай Иванович Спиридонов - Тэки Одулок. Писатель. Ученый. Общественный деятель: библиогр. указатель https://school.e.nlrs.ru/open/2665

📘Тэки Одулок Юкагирско-русский словарь; Эвенско-русский словарь https://school.e.nlrs.ru/open/6526

🖥️🖥️ Самостоятельная регистрация на сайте Национальной библиотеки РС (Я): https://e.nlrs.ru/register   

🔒Книгу с закрытым замочком нужно запросить во временный доступ.

🔓Она будет  доступна на 14 дней с правом продления на 3 дня в личном кабинете во вкладке «Мои заказы».                                

👩🏻‍💻Консультации по услугам библиотеки вы можете получить с 9 до 17 ч. на сайте в режиме чата https://nlrs.ru  

☎☎по номеру горячей линии: 8 (4112) 45-58-55, +79248601034

Саха Өрөспүүбүлүкэтин күнэ

 Саха Өрөспүүбүлүкэтин күнүнэн!

Муус устар 27 – саха олоҕор чахчы да быһаарыылаах уонна суолталаах күн буолар. 1922 сыллаахха муус устар 22 күнүгэр-Саха Автономнай Советскай Социалистическай республиката төрүттэммитэ, сурукка докумуоңңа киирбитэ. 1990 сыллаахха суверенитет туһунан декларацияны ыламмыт, сувереннай республикабыт хаттаан саңа Конституцияламмыта. Онон муус устар 27 күнэ –Саха Республикатын күнэ. Ол кэмтэн ыла саха олоҕор уларыйыы киирбитэ. 

Государственность – норуот саамай сайдыыта. Нууччалар кэлэ иликтэринэ государственность диэн суоҕа сахалар туох да бырааптара суох этэ. Биһигини «инородецтар», «бырадьааҕылар» диэн ааттыыллар этэ Октябрьскай революция кыайбытын кэннэ 1917 с. Советскай былаас көмөтүнэн Россия уонна Саха сирин дьоно бары тэң бырааптаммыттара. Манна Саха сирэ автономнай Республика диэн билиммиттэрэ.

Саха сирэ автономнай республика буоларыгар улахан акылааты уурбуттара Саха сирин чулуу уолаттара, үөрэхтээхтэрэ Республика бастакы «посола» - Бастайааннай бэрэстэбиитэлэ Максим Кирович Аммосов, Саха АССР правительствотын - Совнарком бастакы председателэ, суруйааччы П.А. Слепцов - Платон Ойуунускай уонна Исидор Барахов о. д.а.

Саха сирэ статус ылынан Российскай федерация иһинэн государство буолар. Ол иһин биһиэхэ Ил Дархан, Правительство, Ил Түмэн диэн баар. Уонна өссө атын атрибуттар бааллар - Конституция РС (Я) (основной закон буолар). Конституция буоламмыт биһиги сахалыы гимнээхпит, гербэлээхпит, былаахтаахпыт. Государственнай былаах 4 өҥнөөх: халлаан күөх – көҥүл буолууну, эрэли көрдөрөр, маҥан полоска – тыйыс айылҕалааҕын көрдөрөр, от күөх өҥ – кылгас күөх сайыны, доҕордоһууну бэлиэтиир, кыһыл – күүстээх буолууну, төрөөбүт дойдуга эрэллээх буолууну, сайдыыны көрдөрөр. Маҥан төгүрүк – үрүҥ күнү көрдөрөр. Гербэҕэ былыргы аттаах киһи ойууланар. Былыр Лена очуос таастарыгар уруһуйдаан хаалларбыттар. Үөһээ сэттэ алмаас таастар сэттэ омугу көрдөрөр (нууччалар, сахалар, эбээннэр, эбэҥкилэр, долганнар, юкагирдар, чукчалар).

Саха сирэ урут наар сүөһү, сылгы, таба иитиитинэн, балыктааһынынан, булдунан эрэ дьарыктаммыта. Онтон Саха сирэ автономнай Республика буолбутун кэннэ көмүһү, алмааһы, уголь, энергетика промышленноһынан сайдыбыта.. 

1990 сылтан үөрэхтээһин, искусство, литература эйгэтэ күүскэ сайынна.1990 сылтан өрө көтөҕүүлээх кэмнэр үүммүттэрэ. Бастакы президеммит Михаил Ефимович Николаев республика туһугар элбэҕи ситиспитэ. Россия президенэ Борис Ельцин суверенитеты төһө баҕарар ылының диэбитигэр, алмааска, үөрэҕириигэ, атын да хайысхаҕа үгүһү ситиспиппит. Холобур,медицинскэй киин тэриллибитэ, улуустар ааттара сахатыйбыттара, оройуон оннугар улуус диир буолбуппут, оҕолору, ыччаттары соҕуруу үөрэххэ ыытыы тэриллибитэ. Оскуолаларбыт араас хайысханы тутуспуттара - бу суверенитеппыт салгыыта.

Республикабыт барҕара сайдарын туһугар бука бары түмсүүлээхтик, таһаарыылаахтык үөрэниэҕиҥ, үлэлиэҕиҥ! Бука барыгытын саха норуотун өрөгөйдөөх күнүнэн эҕэрдэлиибит!

БиблиоКүн - 2021

 БиблиоКүн - 2021

Гимназиябытыгар иитэр үлэ уонна информационнай киин көҕүлээһининэн, сылын аайы ыытыллар “БиблиоКүн” республикабыт күнүн көрсө уонна Аан дойду кинигэтин күнүгэр анаан ыытылынна.

 “БиблиоКүн” чэрчитинэн, «21 сирэй» дорҕоонноох ааҕыы, «Тэттик бэйэ кинигэтэ» айар үлэ, «Чөл турук – чөл өй-санаа» хоһоон ааҕыы, “Биһиги таптыыр геройдарбыт» виртуальнай фотовыставка күрэхтэрэ буолан аастылар. «21 сирэй» түһүмэххэ үөрэнээччилэр ыйыллыбыт суруйааччылар айымньыларын булан, дорҕоонноохтук, уустаан-ураннаан сахалыы, нууччалыы, английскайдыы ааҕан иһитиннэрдилэр. Түмүккэ 2-ис кылаастарга – Потапова А.,  3-үс кылаастарга – Павлов Т., 4-үс кылаастарга – Блахиров Р., 5-ис кылаастарга – Заболоцкий С., 6-ыс кылаастарга – Назарова С., 7-ис кылаастарга – Иванова-Ылахова К., 8-ыс кылаастарга – Петров М., 9-ус кылаастарга – Боярский Д. кыайыылаахтарынан буоллулар.

Россияҕа «Наука» сылыгар анаммыт «Тэттик бэйэ кинигэтин оҥоруу» күрэххэ үөрэнээччи төрөппүтүн кытта айбыт, чинчийэн, кэтээн көрбүт опыттарын хайдах толкуйдаабыттарынан сиэдэрэйдик киэргэтэн оҥордулар. Бу түһүмэххэ Игнатьев К. 3 кылаас үөрэнээччитэ төрөппүттэрин кытта “Күн систиэмэтэ” диэн кинигэтинэн кыайыылаах аатын сүктүлэр.

«Чөл турук – чөл өй-санаа» хоһоон күрэххэ спорду өрө тутан, дьаныардаахтык дьарыктанар 4 кылаас үөрэнээччитэ Семенов Д. буолла.

«Биһиги таптыыр геройдарбыт” витуальнай фотовыставка айар үлэ күрэҕэр үөрэнээччилэр сөбүлээн аахпыт айымньыларын геройугар майгыннаан, хаартыскаҕа түһэн ыыттылар. Дьүүллүүр сүбэ Былатыан Ойуунускай «Оҕо куйуурдуу турара» айымньытыттан 4 кылаас үөрэнээччитин Шишигина А. үлэтин кыайыылааҕынан быһаарда.

“БиблиоКүн” тэрээһинигэр көхтөөх кыттыыны ылбыт үөрэнээччилэрбитигэр, төрөппүттэрбитигэр, кылаас салайааччыларыгар, бирииһинэн көмөлөспүт "Русская община" председателигэр А.Г. Подголовка истиҥ махталбытын тиэрдэбит.

«Тэттик бэйэ кинигэтин оҥоруу» 

  

"21 сирэй" дорҕоонноох ааҕыы күрэх түгэннэриттэн...

   

    

  

"Биһиги таптыыр геройдарбыт"

 

«Чөл турук – чөл өй-санаа» хоһоон күрэх кыайыылаҕа

Муус устар 18 күнэ — пааматынньыктар уонна историческай миэстэлэр аан дойдутааҕы күннэрэ

          

 

60 сыл анараа өттүгэр, 1961 сыл муус устар 12 күнүгэр, "Байконур" космодромтан Юрий Алексеевич Гагарин пилоттаах Восток космическай хараабыл стартан барбыт. Ол айанын иһин кинини Советскай Союз Геройун аатын уоннна майор воинскай сыбаанньатын биэрбиттэр, уонна 1962 сыл муус устар ыйын 12 күнүттэн Гагарин көппүт күнүн Аан дойду космонавтика күнүнэн биллэрбиттэр.

Россия геройа, летчик-комсонавт Олег Кононенко 2011 сыллаахха куйаарга тахсан хомуска оонньоон дьүрүһүппүтэ. Ирдэбилгэ сөп түбэһэр 70 граммнаах хомуһу, онно 20 гр ыйааһыннаах хаатын норуот маастара Револий Чомчоев чочуйбута. Космонавт улуу суруйааччыбыт Өксөкүлээх Өлөксөй хоһоонун космостан планета дьонугар ааҕан иһитиннэрбитэ.

Олег Кононенко биһиги гимназиябытыгар күндү ыалдьыт буолан, оҕолору, үлэһиттэри кытта көрсөн, истиҥник сэһэргэһэн ааспытыттан киэн туттабыт.

БиблиоКүн - 2021

           

Ежегодно 2 апреля весь мир отмечает Международный день детской книги. Дата празднования выбрана не случайно – в этот день родился великий датский сказочник Ганс Христиан Андерсен.

Праздник впервые отмечали в 1967 г. Инициатором его создания стала организация под названием «Международный совет по детской книге», а точнее, ее основатель  – немецкая писательница, журналист и переводчик Йелла Лепман, которая практически всю свою удивительную жизнь посвятила детям и детской литературе.

  Она переводила и редактировала множество детской и юношеской литературы, сама написала несколько книг для детей, а также основала Международную юношескую библиотеку, представляющую собой профессионально составленный сборник лучших детских книг писателей мира. И верила, что через хорошую книгу ребенок может соприкоснуться с другими культурами, с людьми других национальностей и, открывая своеобразие и особенности чужого опыта, обнаружить, как много общего в мыслях и чувствах людей, на первый взгляд, на тебя непохожих.

                                                                        

                          А.Г. уонна Н.К. Чиряевтар ааттарынан

Дьокуускай куорат национальнай гимназиятын

 иитэр үлэтэ уонна информационнай киин-медиатеката

 
БиблиоКүн - 2021 айар үлэ күрэҕэр гимназия үөрэнээччилэрин ыҥырар!
Сыала-соруга:
- оҕо тылын-өһүн, уус-ураннык ааҕар, айар дьоҕурун, тутта-хапта сылдьарын сайыннарыы;
- оҕону кэрэ алыптаах эйгэтигэр уһуйуу;
- айымньы нөҥүө үөрэнээччигэ үтүө- кэрэ санаа түстэниитин иҥэрии.
Күрэх кыттыылаахтара: 1-11 кылаас үөрэнээччилэрэ

№	Ыытыллар тэрээһиннэр	Кыттар кылаас	Ис хоһооно	Буолар сирэ
1	«21 сирэй» ааҕыы күрэҕэ	кылаастан биирдии оҕо	Үөрэнээччилэр полкаттан ыйыллыбыт суруйааччылар айымньыларын булан дорҕоонноохтук, уустаан-ураннаан үс тылынан ааҕан иһитиннэрэллэр.	Ааҕар саала
2	Тэттик бэйэ кинигэтин оҥоруу	1 - 4, 5-8 кыл	Россияҕа “Наука” сылыгар аналлаах үөрэнээччи төрөппүтүн кытта айбыт, эксперименнээбит, кэтээн көрбүт опыттарын, хайдах толкуйдаабыттарынан сиэдэрэйдик киэргэтэн суруйаллар, оҥороллор. (кинигэ матырыйаала көҥүл)	Дьиэҕэ сорудах
3	«Чөл турук - чөл өй-санаа» хоһоон күрэҕэ	1-4 кыл	Доруобуйа сылыгар анаан кэтэхтэн хоһоон күрэҕэ (видеоҕа устан ыыталлар)	кэтэхтэн
4	“Ааҕааччыга сүрэхтэнии”	1 кыл	Библиотечнай уруоктар	Ааҕар саала
5	“Биһиги таптыыр геройдарбыт” виртуальнай фотовыставка	1-11 кыл	Сөбүлүүр айымньыларын геройдарын уобараһын биирдиилээн эбэтэр дьиэ кэргэнинэн хаартыскаҕа түһэн көрдөрөллөр
6	Презентация книг	8-11 кл	Презентация книг автора Тотального диктанта – 2021 в г. Якутске Д. Глуховского	Илларио нова В.И.

 
Бириэмэтэ: үлэни кулун тутар 30 күнүгэр диэри Информационнай киин-медитекаҕа, solannaaf@mail.ru эбэтэр burokvas@mail.ru тиксэрэҕит.
Айар үлэ түмүктэрэ муус устар 2 күнүгэр биллиэҕэ. Бары кыттааччыларга туоһу сурук, кыайыылахтар I,II,III миэстэ хайҕал суругунан бэлиэтэниэхтэрэ.

Көхтөөх кыттыыны ыларгытыгар көрдөһөбүт.

«Дьиэ кэргэним үйэлээх үтүө үгэстэрэ» айар үлэ күрэҕин түмүгэ

 «Дьиэ кэргэним үйэлээх үтүө үгэстэрэ» айар үлэ күрэҕин түмүгэ

Биһиги гимназиябытыгар “Ааҕыы көлүөнэни ситимниир” проект чэрчитинэн, Саха сиригэр Доруобуйа сылынан, Төрөөбүт тыл уонна сурук-бичик күнүн көрсө, «Дьиэ кэргэним үйэлээх үтүө үгэстэрэ» айар үлэ күрэҕэ: «Чөл туруктаах дьиэ кэргэн - олоххо бигэ тирэхтээх», «Чэгиэн буолуу - дьоллоох олох мэктиэтэ», «Чөл турук - чөл өй-санаа», «Эбэ, эһэ үтүө сүбэтэ», "Чөл олоҕу тутуһуоҥ - уһун, дьоллоох үйэлэниэҥ" түһүмэхтэринэн кэтэхтэн күрэх ыытылынна.

Хас биирдии дьиэ кэргэн күрэххэ бэриллибит түһүмэхтэртэн биири талан, көҥүл көрүҥнээх (өйтөн суруйуу, презентация, видео-кэпсээн, кыракый кинигэ) олус интэриэһинэйдик, сатабыллаахтык, кыһаллан оҥорон кытынна. Чөл, бигэ туруктаах буолуу үтүө үгэстэрин үйэтитэн, көлүөнэттэн көлүөнэҕэ бэриллэн кэлбитин олус сонуннук көрдөрдүлэр, кэпсээтилэр.

Дьүүллүүр сүбэ бары үлэлэри сыаналаан, кыайыылаахтары быһаарда.

«Дьиэ кэргэним үйэлээх үтүө үгэстэрэ» кэтэхтэн айар үлэ күрэҕин түмүгэ:

«Чөл туруктаах дьиэ кэргэн - олоххо бигэ тирэхтээх»: С., С. Докторовтар (4 “А”, 6 “Б”) – Кылаан кыайыылаах, Захарова В., 5 б – 1 миэстэ, Васильева С., 3 а – 2 миэстэ

«Чэгиэн буолуу - дьоллоох олох мэктиэтэ»: И., Л. Куприяновтар (2 “А”, 4 “В”) – Кылаан кыайыылаах, Корякина К., 1 б – 1 миэстэ, Васильева С., 1 а – 2 миэстэ;

«Чөл турук - чөл өй-санаа»: Васильева С., 4 в – Кылаан кыайыылаах, Федоров Я., 3 в – 1 миэстэ;

«Эбэ, эһэ үтүө сүбэтэ»: Игнатьева А., 2 б – Кылаан кыайыылаах, Федорова С., 2 а – 1 миэстэ, Гаврильев Т., 2 б (кинигэ) – 1 миэстэ, Капрынов А., 2 б – 2 миэстэ, Билюкин И., 3 б – 3 миэстэ;

"Чөл олоҕу тутуһуоҥ - уһун, дьоллоох үйэлэниэҥ": Филиппов А., 4 в – 1 миэстэ;

Орто сүһүөхтэргэ

«Эбэ, эһэ үтүө сүбэтэ»: Матвеева С., 6г – Кылаан кыайыылаах, Ануфрьев Р., 6 г – 1 миэстэ, Протодьяконов С., 6 г – 2 миэстэ;

«Чэгиэн буолуу - дьоллоох олох мэктиэтэ»: Иванова С., 6 г (өйтөн суруйуу) – 1 миэстэ, Алексеева В., 7 б – 1 миэстэ

«Чөл турук - чөл өй-санаа»: Анисимова А., 7 б (өйтөн суруйуу) – 1 миэстэ

Кыайыылаахтары эҕэрдэлиибит! Инникитин өссө үрдүк ситиһиилэри баҕарабыт.    

Бары киирбит үлэлэринэн төрөппүттэргэ ыытыллар педвсеобучка бэйэлэрин холобурдарын кэпсиэхтэрэ, уопуттарын атастаһыахтара.

Докторовтар, Куприяновтар дьиэ кэргэн, Игнатьева А., Матвеева С., Васильева С., Алексеева В., Билюкин И., Федоров Я., Ануфрьев Р. «Чирээйэптии ааҕыы» конференцияҕа көхтөөх кыттыыны ылыахтара.