четверг, 21 сентября 2023 г.

"Мин Ойуунускайым" квест-оонньууга гимназиябыт үөрэнээччилэрэ кытыннылар


 ️                 


Аныгы үйэҕэ оҕону-ыччаты аралдьытар араас дьайыы (интэриниэт, ютюб, көмпүүтэр оонньуу) элбэҕэр үөрэх методикатыгар үгэс буолбут ньымалары тэҥэ сэргэх, сонун сыһыаны олохтуур хаһааҥҥытааҕар да ордук наада буолла

Тылга-литератураҕа болҕомто тардар биир сонун ньыма квест-оонньуу буолуон сөп диэн санаанан салайтаран, балаҕан ыйын 18 күнүгэр РНА СС Гуманитарнай чинчийии уонна хотугу аҕыйах ахсааннаах норуоттар проблемаларын института уонна «Ааҕар Саха сирэ» түмсүү кыттыһан, П.А. Ойуунускай төрөөбүтэ 130 сылыгар, ону тэҥэ институт төрүттэммит күнүгэр-дьылыгар сыһыаннаах «Мин Ойуунускайым» квест-оонньууну тэрийэн ыыттыбыт.

Тэрээһин сыала – оҕо П.А. Ойуунускай олоҕугар, айар үлэтигэр билиитин-көрүүтүн хаҥатыы; саҥарар сатабылга, уран толкуйга сыһыарыы, айымньылаах сыһыаҥҥа уһуйуу; бөлөҕүнэн үлэлиир дьоҕуру сайыннарыы.

Оонньууга А.Г. уонна Н.К. Чиряевтар ааттарынан Дьокуускай куораттааҕы национальнай гимназия 9 кылааһын үөрэнээччилэрэ (салайааччы Ксенофонтова Х.М.) кэлэн кытыннылар.

Оҕолор институт тиэргэнигэр кистэммит бирэдимиэттэри көрдөөтүлэр, бирэдимиэттэр кистэлэҥнэрин таайан, П.Ойуунускайга сыһыаннаах чахчыларга болҕойдулар.

Салгыы түөрт бөлөххө арахсан,  бөлөҕүнэн үлэлээтилэр. Олус кылгас кэм иһигэр, 15 мүнүүтэҕэ, кистэлэҥнээх бирэдимиэттэргэ сигэнэн, оҕолор айар-тутар сатабылларын, кыһамньыларын ууран туран түөрт бэртээхэй бырайыагы айан-тутан таһаардылар.

Дьүүллүүр сүбэ (ГЧИ учуонайдара В.В. Бочкарев, Е.Р. Николаев), тэрийээччилэр (Ноева С.Е., Рожина И.В., Лонгинова М.Е.) уонна көрөөччүлэр оҕолор саҥарар-иҥэрэр таһымнарын, уустаан-ураннаан толкуйдуур дьоҕурдарын, туттан-хаптан турар көрүҥнэрин биһирээтибит, оҕолор бары биир курдук сахалыы таҥас таҥнан кэлбиттэриттэн үөрдүбүт.

          "Мин Ойуунускайым" квест-оонньуу түмүгэр аныгы үйэ оҕотун хараҕынан саха саарына Былатыан Ойуунускай олоҕугар, айар үлэтигэр сыанабыл бэрилиннэ.

Бырайыактарга оҕолор билиилэрэ, саҥарар, ырытар дьоҕурдара ырылыччы көстөн кэллэ. Метафоранан ыйдаҥардан толкуйдаан, дьүүллүүр сүбэ сэҥээриитин ыллылар, ону тэҥэ хамаанда чиэһин көмүскүүр ыксаллаах түгэҥҥэ булугас өйдөөхтөрүнэн кэрэхсэттилэр

“Мин Ойуунускайым” бөлөх оҕолоро П.Ойуунускай олоҕугар, үлэтигэр дириҥ билиилэрин көрдөрдүлэр, онон маҥнайгы миэстэни мөккүөрэ суох ыллыла. “Сэргэх дьон” бөлөх уолаттара Ойуунускай остуолун уобарас быһыытынан ылыммыттара олус сонун буолла (умайа турар кинигэ, алдьаммыт ачыкы личность трагедиятын бэлиэлэрэ буоллахтара).“Эрэл” бөлөх кыттааччылара куйуурдуу турар кырачаан Былатыан уобараһын оҥордулар, ону тэҥэ олоҥхо Аал Луук маһын сириэдитэн таһаардылар. “Ойуунускай сыдьааннара” уолаттар “100 сыллаах улуу былаан” куоратын оҥорон таһаарбыттара, таас уулуссаны, пааматынньыгы, сөмөлүөтү уобарас быһыытынан туһаммыттара ураты сэргэхтик көһүннэ.

 П.А. Ойуунускай сахалартан бастакы лингвистическай наука кандидата, Саха сиригэр маҥнайгы научнай институту тэрийээччи, институт бастакы дириэктэрэ, фольклору хомуйааччы, саха хоһоонугар сонун силлабическай кээмэйи аан маҥнайгынан киллэрбит талааннаах бэйиэт, автономияны олохтооччу, Саха Саарынын быһыытынан чаҕылхай мөссүөнэ ырылхайдык арылынна.

Квест-оонньууттан бары сүргэбит көтөҕүллэн, астынан-дуоһуйан тарҕастыбыт. Оҕолор барахсаттар үөрэн-көтөн, мичилийэн, харахтара уоттанан, этэ-тыына туралларыттан үөрдүбүт. Маннык хабааннаах оонньууну атын оскуола учууталлара, үөрэнээччилэр туһанныннар диэн интэриниэт ситимнэригэр оонньуу сценарийын тарҕатабыт.

 

Текст Ноева Саргылана, РНА СС ГЧИуоХААНПИ научнай үлэһитэ, фил.н.к., «Ааҕар Саха сирэ», “Ийэ тыл кэскилэ” түмсүү кыттааччытын WhatsApp ситимигэр суруйбутуттан ылылынна.

вторник, 23 мая 2023 г.

Пионерия күнэ - "бэҕэһээ уонна бүгүн"

 

Ыам ыйын 19 күнэ — Пионерия күнэ.
Аалай кыһыл хаалтыс баанан, пионер үрдүк аатын сүгүү урут улахан эппиэтинэс уонна үөрүү этэ.
Бу бэлиэ күҥҥэ анаан гимназиябытыгар, пионер буола сылдьан күргүөмнээх үлэни ыыппыт, бүтүн Арассыыйатааҕы Артек лааҕырга тиийэн сынньаммыт, республикабытыгар биллэр-көстөр суолталаах үлэни ыыта, тэрийэ сылдьар дьоммут Татьяна Афанасьевна Гоголева уонна Афанасий Васильевич Мигалкин үтүө-мааны ыалдьыт буолан, үөрэнээччилэри кытта көрүстүлэр.
- Пионердар диэн кимнээхтэрий?
- Хас  сыллаахха пионерга киирбиккитий?
- Дружинаҕыт ким аатын сүгэрэй, бастакы баһаатайгытын өйдүүгүт дуо?
- Пионерияҕа волонтердары дьүөрэлии көрөҕүт? 
- Бу күн туох тэрээһин буоларай? - диэн ыйытыыларга дириҥ ис хоһоонноохтук, олус интириэһинэйдик, билиҥҥи кэми кытта дьүөрэлии тутан ирэ-хоро кэпсээтилэр, үүнэр ыччакка бастыҥ баҕа санааларын анаатылар.








День музея



18 мая, отмечался Международный день музеев. По всей стране проводились Ночь музеев под девизом "История и истории". Литературный музей ИЦМ к этому событию подготовил экспозицию "Счастливая, счастливая пора детства... Детская Николеньки Иртеньева" по повести Л.Н.Толстого "Детство", посвящённую 195-летию великого русского писателя. В экспозиции представлены спальная, учебная, столовая и ванная зоны комнаты дворянского ребёнка XIX века с аутентичными предметами быта XIX века. Во второй части экскурсии педагог-библиотекарь О.В.Бурнашева проводила мастер-класс по изготовлению птицы Павлин в технике оригами, по сказке Толстого. Экскурсии проводились в течение месяца согласно заявкам: 4б, 5а, 6б, 7б, 8б классы и группы. В отзывах дети пишут: "Мне очень понравился мини-музей", "Хотелось бы ещё побывать в подобных музеях". В прошлом году экспозиция литературного музея посвящалась 200-летию Ф.М.Достоевского и представляла собой макет его квартиры в Санкт-Петербурге.









четверг, 13 апреля 2023 г.

200 лет А.Н. Островскому


Космонавтика күнэ

Космонавтика күнүгэр аналлаах библиотечнай уруоктар буолан аастылар. Үөрэнээччилэр Юрий Гагарин аан бастаан космоска көппүт документальнай видеотын, гимназиябытыгар ыалдьыттаабыт Россия герой космонавын Олег Кононенко туһунан кэпсээни, презентацияны, видеоны көрөн олус сэргээтилэр.





Гимназиябыт иһинэн үлэлиир "КӨЛҮӨНЭ" лаборатория көҕүлээһининэн истиҥ көрсүһүүгэ ыалдьыттаатылар —саха историятын  үөрэтээччи , Космоска аналлаах коллекционер, СӨ спорт өрөгөйүн мусуойун салайааччыта Михаил Егорович Друзъянов, СӨ Национальнай библиотекатын "Үйэни уҥуордаан кэлбит көмүс куоластар" бырайыак ааптара Сардаана Васильевна.







 

вторник, 4 апреля 2023 г.

 Саха норуодунай суруйааччыта 

Василий Семенович Яковлев -Далан төрөөбүтэ 95 сыла  

         

 
                          


           

среда, 29 марта 2023 г.

Ааҕыы түһүлгэтэ

Гимназиябытыгар ааҕыы түһүлгэтэ буолан ааста

Тыый! Тугун үчүгэйэй, бүгүн биһиэхэ эбээлэрбит кэлбиттэр, сиэннэрин кытта “Тыл дьэрэкээн кустуга” диэн ааҕыы эйгэтигэр бииргэ баар буоллулар. 

А.Г., Н.К.Чирээйптэр ааттарынан Дьокуускай куорат национальнай гимназиятыгар Эбээ нэдиэлэтин бу биир сүрүн тэрээһинэ буолар. Бу эрэ буолбатах, “СИТИМ” эбээ түмсүүтэ оҕолоругар саха төрүт үгэһин, туттар тэрилин, малын, иһитин, таҥаһын, саха аһын— сиэр-туом  туһунан бэйэлэринэн кэлэн уруоктары ыыттылар. Ол туһунан син сырдатан турабыт. 

Алын сүһүөх кылаас үөрэнээччилэрэ эбээ сиэнин кытта холбоон (талыллыбыт 9 хамаанда) сахалыы ааҕыы алыптаах түһүлгэтигэр бэйэлэрин тургуттулар. Информационный киин - библиотека үлэһиттэрэ - Анна Афанасьевна Соловьева, Оксана Васильевна Бурнашева бу курдук тэрээһиннэри күннэтэ ыытар үөрүйэхтээх буоланнар, бу да сырыыга оҕолору соһуттулар, уратыларынан болҕомтолорун тартылар. 

Куонкурус оонньуу сиэринэн барда. Саха Автономиятын 100 сылыгар, Саха сирин, саха тылын  историятыттан ыйытыктарга хоруйдаатылар, бэйэбит суруйааччыларбыт кинигэлэрин обложкатынан уонна онно ис ойууларынан бэриллибит пазлы таайдылар, “Таптыыр сахам тылынан” диэн түһүмэххэ хартыынанан кэпсээтилэр, “Сынньана таарыйа” сахалыы таабырыннары, сканворду эбээ сиэнин кытта биир ситимҥэ буолан барытын олус сэргэхтик толордулар.  

Кыайыылаахтары ааттыыр үөрүүлээх түгэммит маннык буолан таҕыста. “Кылаан Чыпчаал”  ааты Олеся Аргунова эбээтэ Октябрина Дмитриевна Пуховалыын ( 1 “В” кылаас), I миэстэ—Нарыйа Романова эбээтэ Зинаида Игнатьевна Лыткиналыын ( 4” В” кылаас) , II миэстэ—Борис Кобяков эбээтэ Любовь Николаевна Иванованы кытта ( 1” Б” кылаас), III миэстэ—Аурелия Евсеева эбээтэ Алла Прокопьевна Евсееваны кытта ( 3 “А” кылаас), Сандаара Захарова эбээтэ Мария Филипповнаны кытта. Грамота , туоһу сурук тутаннар үөрүүлэрэ үрдээтэ. 

—Оҕолоор, көрүҥ эрэ, бу оноолоох сон—саха дьахтарын мааны кэтэр таҥаһынан буолар. Онно бу курдук өттүк симэхтээх, хаппардаах. 

Хаппар диэн тугуй ? 

Бу бэргэһэ—дьабака диэн, ортотугар күннээх. Оттон үтүлүгү көрүөххэ —“уостаах үтүлүк” диэн ааттыыллар. Ити курдук, “Ситим” эбээ түмсүүбүт салайааччыларыттан биирдэстэрэ Алла Прокопьевна Евсеева бэйэтэ кэтэн кэлбит бары симэҕин оҕолорго кэпсии-кэпсии көрдөрдө. Сахалыы алаадьынан күндүлээтэ.  





“Олох үөрэҕэ” норуот педагогикатын киинэ, А.Г.Н.К.Чирээйэптэр ааттарынан Дьокуускай куорат национальнай гимназията.